Mag ik u voorstellen: dit zijn Dommie en Domma, onze twee kippen. Ze leven in de achtertuin van onze woning in Sint Joris Weert, omringd door het groen van de tuin van onze buren en de begroeide trambedding van Zwarte Jean. Gehaald in Waver toen ze nog jong en niet aan de leg waren. Een hok van 28 vierkante meter, vrije uitloop, een gaasdraad beschermt hen tegen de langskomende vos en marter. Krijgen keukenafval, broodresten, overschotjes van eten maar geen vlees. In hun hok bio-granen van de Boerenbond, absoluut nooit legkorrel. Hun water was de afgelopen weken uitsluitend regenwater, ter plekke opgevangen in een emmer bij de afloop van de kunststof-dakplaten boven de houtstapel. Voordien soms regenwater van het pannendak van ons huis, in droge tijden ook soms grondwater uit een oude steenput met handpomp van de vorige eigenaar. Op zowat 200 meter van natuurreservaat De Doode Bemde, op 200 meter van de Dijle, op 500 meter van het hogergelegen Meerdaalbos. Dezer dagen goed aan de leg, meestal twee eitjes per dag. Handig om de keukenresten te verwerken, en producent van gezonde eitjes, dachten we. Weet wat je eet.
Tot het de voorbije weken in de nieuwsberichten weer gonsde over PFAS in eieren van eigen kippen in Vlaanderen. In Nederland geeft de overheid het korte maar duidelijke advies: eet geen eieren van eigen kippen. Het Vlaamse Departement Zorg raadt aan om maximaal 2 eieren van eigen kippen per week te eten. Tja, zou dat ook gelden voor onze kippen ? We wonen dan toch in Sint Joris Weert, bij de zuivere lucht van de Brabantse Wouden. Die twee Belgische PFAS fabrieken zijn Dupont De Nemours in Mechelen en 3 M in Zwijndrecht. Bij overheersende westenwinden waait dat richting Oost en West- Vlaanderen, wat ze lozen passeert hier niet in de Dijle. Toen Zwarte Jean nog reed was PFAS amper uitgevonden. Net als toen het voormalige Appelfabriek stroomafwaarts aan de ander kant van de Dijle nog een chemisch fabriekje was. En de spuitcabine van garage Vandezande in de Kauwereelstraat is lang dicht.
Maar toch liever zekerheid. Meten is weten. Maar goed meten is ook pijnlijk duur. 257 euro bij een Nederlands gespecialiseerd en gecertificeerd labo leek de beste maar dure optie. Die stuurden een doos op met daarin een schokbestendige plaats om 10 eieren in op te bergen en naar hen terug te sturen. 14 werkdagen later krijg je de resultaten. Deze.
De resultaten
In onze eieren zit 1,2 microgram PFOS per kg (som van PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS). 1 microgram is erg weinig: één microgram is 1 miljoenste van een gram. Met die 1,2 microgram blijven we onder de Europese norm om eieren in de handel te brengen, want die norm ligt op 1,7 microgram per kg. Voor elk van de 4 PFOS substanties blijven we ook telkens onder de Europese norm om ze in de handel te brengen. Onze eieren verkopen op de Europese markt: dat mag.
Maar er is ook een veiligheidsnorm van de European Food Safety Autority, de Europese instelling die met ruim 587 stafleden en een 3000 tal externe wetenschappers onafhankelijk wetenschappelijk advies geeft aan Europese beleidsmakers. Wat PFAS in voedingswaren betreft stelt de EFSA een veiligheidslimiet voorop van maximaal 4,4 nanogram per kg lichaamsgewicht per week . 1000 nanogram is 1 microgram. De gezondheidsgrens is dus voor een persoon van 78 kg 343 nanogram per week. Voor een 10jarig kind van 32 kg is dat 140,8 nanogram per week. Voor een zesjarig kind van 22 kg is dat 96,8 nanogram per week .
Eén ei weegt gemiddeld 60 gram, bij die van ons waar we ook dat controleerden was dat 56 gram. Een ei met 1,2 microgram PFAS per kg bevat 72 nanogram PFAS. Een volwassen persoon van 78 kg komt met 4,7 eieren per week aan de te vermijden maximumdosis. Voor een kind van 32 kg is dat al bij 1,95 eieren per week. Voor een kind van 22 kg zit je al aan die bovengrens met 1,3 eieren per week.
Geen geruststellende wetenschap voor de woensdagmiddagen met pannenkoeken voor de kleinkinderen van eigen eieren. Of het broodje smos met gulle schijfjes gekookt ei. Voortaan niet meer met eigen eieren.
Commerciële eieren zijn beter.
In Nederland wijst het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, net als het Vlaamse departement zorg naar het verbruik van eieren die je in de winkel koopt. Dat is ook in Nederland getest, in onderzoeken bij een paar honderd eieren gekocht in diverse supermarkten verspreid over het hele land. Bio-eieren, eieren van kippen met vrije uitloop, alles door elkaar. De gemiddelde PFAS concentratie die gemeten werd was 0,044 nanogram per gram ei. 1 ei bevat er gemiddeld 2,64 nanogram PFAS. Dat is liefst 27 keer minder dan in onze eieren werd gemeten. Je mag als volwassene al 130 eieren per week eten om aan de veiligheidsgrens van PFAS te komen.
Erg jammer maar helaas: beter en gezonder om eieren te eten uit de Intermarché, de Colruyt, de Spar, de Carrefour, of de Delhaize. Allemaal beter dan van eigen kip.
Waar komt die PFAS vandaan in eieren van eigen kippen ?
Het strenge Nederlandse advies om helemaal géén eieren van eigen kippen te eten, en het Vlaamse advies om maximaal twee eieren per week van eigen kippen te eten, en de rest uit de winkel te halen, deed al veel inkt vloeien.
PFAS verontreiniging zit door uitstoot in de lucht en in water al zowat overal in Vlaanderen en Nederland. Het is een stof die in 1934 werd ontdekt bij IG Farben, in 1936 kwam per ongeluk teflon tot stand in het chemiebedrijf Dupont. Die stof bleek handige eigenschappen te hebben : water-, vet- en vuilafstotend. De bekendste toepassing zijn allicht de Tefal pannen met de anti-aanbaklaag. Maar PFAS zit ook in smeermiddelen, voedselverpakkingen, blusschuim, kleding, textiel, shampoo en cosmetica. Het werd vastgesteld in bijna alle voedselproducten zoals koffie, thee, graanproducten, melkproducten, vlees, vis, groente en fruit. Helaas is het ook een “forever chemical” , een chemische stof die niet vergaat of afgebroken wordt, en zowat het eeuwig leven heeft. Er zijn inmiddels een 6000 tal soorten PFAS.
Dat PFAS godgeklaagd vaker voorkomt in hobby-eieren dan in industriële eieren is wel herhaaldelijk vastgesteld, maar de oorzaken niet helemaal opgehelderd. Oorzaken zitten in het voer, het water, de bodembedekking, meelwormen, vitaminen supplementen in kippenvoer. En een grote verdachte en mede-oorzaak zijn ook regenwormen. Regenwormen hebben de eigenschap om als PFAS stofzuiger te functioneren, ze slaan de PFAS uit de bodem in hun wormenlijf op. Kippen die rondscharrelen op de grond pikken die wormen op. Bij regenwormen vond men tot 40 maal hogere concentraties van PFAS dan in de bodem. En men vond in een aantal onderzoeken overeenstemmende PFAS combinaties bij kippen zoals in de regenwormen er rond.
In industriële kippenbedrijven wordt de hele voedingscyclus beter gecontroleerd en gedoseerd. En kippen hebben ook bij vrije uitloop anders dan die van ons niet elk 14 vierkante meter grond om in te woelen, te scharrelen of door de omheining in de rand van de mesthoop te pikken.
De gezondheidsrisico’s van PFAS
Een hoge blootstelling aan PFAS wordt in wetenschappelijk onderzoek in verband gebracht met allerlei gezondheidsproblemen: verminderde vruchtbaarheid, verhoogde bloeddruk bij zwangere vrouwen, laag geboortegewicht van kinderen, verhoogd risico op sommige specifieke kankers zoals prostaat kanker, nierkanker en teelbalkanker; verlaagde immuniteit, effecten op de hormoonhuishouding, verhoogd cholesterol gehalte, verstoring van de schildklier, …
Het is een troost dat een verhoogde PFAS waarde in uw bloed niet betekent dat u sowieso die gezondheidsklachten zal krijgen. Maar het verhoogt wel significant je kans op een van die aandoeningen.
En nu ?
Hier is het alvast afgelopen met het zorgeloos eten van eigen eieren. De verdere toekomst van Dommie en Domma dreigt hier van zeer korte duur te zijn. Iemand die twee kippen wil ?
In Oud Heverlee zijn enkel in de Langestraat in Haasrode bijzondere maatregelen van kracht rond PFAS, de zogeheten no regret maatregelen. Die gelden in een zone van 500 meter rond het Canivet stort: het wordt er afgeraden om putwater te gebruiken als drinkwater, of voor het vullen van een zwembad , of om de groententuin water te geven. En om gezond te eten: “gezonde voeding is voor iedereen belangrijk. Volg de aanbevelingen in de voedingsdriehoek en eet gevarieerd, van verschillende bronnen”. (sic) . Zo staat het te lezen op de website van de no regret maatregelen voor PFAS in Oud Heverlee. Dat is alles. Ook daar geen aanbevelingen over eieren en kippen.
Wat ons betreft mag het wat meer zijn. Bijvoorbeeld op wat meer plaatsen in Oud Heverlee eieren uit eigen kippenhok laten testen op PFAS. En die resultaten kenbaar maken. We houden onze kolommen wijd open voor andere testresultaten op kippeneieren uit onze gemeente. Al lijkt de kans wel klein dat enkel hier in dit uithoekje de PFAS vervuiling zo groot is. Ondanks het bio graan en de grote uitloop.
Wordt (alweer) vervolgd.
achterdoechelen.be 